هل النظام السوري الجديد سيكون حليفا لإسرائيل ؟ : بقلم الدكتور ايدي كوهين | האם המשטר הסורי החדש יהיה בעל ברית של ישראל?

لا شك أن نظام الرئيس السوري بشار الأسد انهار أسرع مما توقعه أحد. في الواقع، الجميع تخلى عن الأسد – أولاً وقبل كل شيء جنوده. الجيش لم يقاتل. الجندي العادي، الذي راتبه حوالي 50 دولارًا في الشهر، خلع زيه العسكري وانضم إما إلى المتمردين أو المدنيين.

تركيا أدارت ظهرها للأسد منذ سنوات، وانتهى بها الأمر بمساعدة الفصائل الإسلامية، بتمويلها وتسليحها لسنوات. يقول البعض إنها وجهتهم وطورت الخطة للهجوم المفاجئ الذي أدى في النهاية إلى الإطاحة بالأسد.

روسيا أيضاً تخلت عن الأسد. التحالف التاريخي الذي دام أكثر من 60 عامًا انهار. موسكو لم تدعم الأسد في ساعته الحرجة ولم تأمر طائراتها العسكرية بإلقاء القنابل على الفصائل المتمردة. يقول البعض إن روسيا منهكة بسبب الحرب في أوكرانيا؛ آخرون يدعون أن موسكو خانت وباعت الأسد كجزء من صفقة بين الولايات المتحدة وروسيا وتركيا وإسرائيل. النقاط الرئيسية للصفقة هي مطالبة إسرائيل بتطهير سوريا من جميع الميليشيات الإيرانية، وفي المقابل سيتم منح الرئيس الروسي فلاديمير بوتين حرية التصرف في أوكرانيا.

لكن ماذا عن إيران؟ لماذا تخلت إيران عن الأسد؟ إيران لم ترسل آلاف الجنود من الحرس الثوري لإنقاذ حليفها القديم، ولم ترسل الميليشيات العراقية. أما بالنسبة لحليف الأسد حزب الله، فلم يتمكن التنظيم من الصمود أمام عشرات الآلاف من مقاتلي الفصائل الإسلامية المتمردة. حزب الله ضعف وجرح وحتى أذل في الحرب مع إسرائيل، حزب الله اليوم ليس كما كان في عام 2015. علاوة على ذلك، يمكن الافتراض أن فشل حزب الله في حرب "سيوف الحديد" شجع الفصائل الإسلامية على اغتنام الفرصة. بعد إدراك ضعف إيران وهزيمة حزب الله، قامت الفصائل الإسلامية، بدعم تركي، بغزو مدينة تلو الأخرى في غضون أسبوع وأطاحت بنظام بشار الأسد. السؤال الرئيسي الآن هو ما إذا كان هذا جيدًا لإسرائيل.

في الواقع، قبل أن يتولى بشار "العرش" قبل 24 عامًا، كانت سوريا دولة مستقرة تحت حكم والده، حافظ الأسد. حتى قبل غزو الفصائل الإسلامية، كانت البلاد في حالة طوارئ اقتصادية غير مسبوقة في تاريخ سوريا، وكذلك توترات واحتجاجات في جميع المناطق تقريبًا: في الجنوب بين الدروز، في الشمال في المناطق المحتلة من قبل تركيا، وحتى بين القوات الكردية. العاصمة دمشق فقط بقيت مستقرة بفضل ضوابط أمنية قوية وحماية من الهجمات.

تحت حكم بشار الأسد، أصبحت سوريا محافظة إيرانية. طورت إيران صواريخ، وافتتحت مختبرات، وأنتجت أسلحة فيها. حيث نقلت العديد من الأسلحة والذخائر مباشرة إلى حزب الله عبر سوريا. قامت القوات الجوية الإسرائيلية بتنفيذ أكثر من 500 ضربة جوية في السنوات الأخيرة، تقريبًا جميعها ضد حزب الله ومقرات الحرس الثوري. الجيش السوري بالكاد تعرض للهجوم. الصراع بين إسرائيل وإيران حدث أساسًا على الأراضي السورية. أنشأ بشار ممرًا شيعيًا من طهران عبر بغداد إلى دمشق ولبنان. استقرت الميليشيات العراقية والشيعية في دمشق، مغيرة وجهها وجعلتها تشبه مدينة إيرانية. ازدهر حزب الله تحت حكم بشار، متلقيًا الأسلحة والمعدات مباشرة من طهران. كانت مقراته في سوريا، خاصة في القصير، مدينة استراتيجية تقع على بعد حوالي 30 كيلومترًا جنوب حمص. لكن كل هذا أصبح الآن من الماضي.

بعد بشار تحليل دور إيران والتحالف مع بشار الأسد يظهر أنه جلب إيران إلى سوريا – تطور أضر بإسرائيل. السؤال الرئيسي هو ما إذا كانت الفصائل الإسلامية ستكون أفضل لإسرائيل. تختلف الآراء. بموضوعية، بعد سقوط نظام الأسد، لا يوجد احتمال واقعي أن يتعاون أحد في سوريا مع إيران. آلاف الميليشيات العراقية ومقاتلي الحرس الثوري قد غادروا سوريا بالفعل أو سيفعلون ذلك قريبًا. من سيصبح الرئيس القادم لسوريا من المرجح أنه لن يتعاون مع إيران. التحالف بين الأسد وإيران جلب الخراب لسوريا – حقيقة قد تكون إيجابية لإسرائيل. لن تضطر القوات الجوية الإسرائيلية بعد الآن لمهاجمة مستودعات الأسلحة أو النقلات من إيران والعراق.

في نفس الوقت، امتنع الأسد عن مهاجمة إسرائيل مباشرة في الماضي. تحت حكمه وحكم والده، بقيت مرتفعات الجولان هادئة. لم تحاول سوريا استعادة مرتفعات الجولان بنشاط، مما أتاح لإسرائيل الوقت والفرصة للاستثمار وتطوير المنطقة.

عصر جديد وغير واضح تبدو الفصائل الإسلامية اليوم أكثر اعتدالًا للغرب. لا توجد فظائع، ولا مذابح للأقليات، ولا انتهاكات كما تم توثيقه في الماضي. حتى أنه تم تعيين كاهن مسيحي محافظًا لحلب. ومع ذلك، تبقى العديد من الأسئلة: هل ستدعم الفصائل الإسلامية القضية الفلسطينية والمنظمات مثل حماس؟ هل ستطالب بعودة مرتفعات الجولان؟ أم يمكنها الانخراط في عملية تطبيع مع إسرائيل دون شروط مسبقة؟ وماذا عن المتطرفين الذين يمكن أن يطالبوا بـ "تحرير" مسجد الأقصى من السيطرة الإسرائيلية؟ يبقى أن نرى كيف ستتطور الأوضاع. ستصبح الإجابات على هذه الأسئلة أكثر وضوحًا في الأشهر القادمة. قراءة المقال بالإنكليزية اضغط هنا https://www.israeltoday.co.il/read/syria-and-israel-a-region-in-transition/

מוחמד אל- ג׳ולאני

אין ספק שהתמוטטות שלטונו של נשיא סוריה, בשאר אל-אסד, התרחשה מהר יותר משציפו כולם. כולם נטשו את אסד - בראש ובראשונה, חייליו. הצבא לא נלחם. החייל הפשוט, שהשתכר כ-50 דולר בחודש, השיל מעליו את מדיו והצטרף למורדים או לאזרחים.

טורקיה הפנתה עורף לאסד כבר לפני שנים ובסופו של דבר סייעה לפלגים האסלאמיסטיים, מימנה וחימשה אותם במשך שנים. יש הטוענים כי אף כיוונה אותם ופיתחה את תכנית ההתקפה המפתיעה שהובילה בסופו של דבר לנפילתו של אסד.

גם רוסיה נטשה את אסד. הברית ההיסטורית שנמשכה למעלה מ-60 שנה התפרקה. מוסקבה לא תמכה באסד בשעתו הקשה ולא הורתה למטוסי הקרב שלה להפציץ את פלגי המורדים. יש הטוענים כי רוסיה מותשת מהמלחמה באוקראינה; אחרים טוענים כי מוסקבה בגדה ומכרה את אסד במסגרת עסקה בין ארצות הברית, רוסיה, טורקיה וישראל. סעיפיה המרכזיים של העסקה הם דרישתה של ישראל לטהר את סוריה מכלל המיליציות האיראניות, ובתמורה, נשיא רוסיה, ולדימיר פוטין, יקבל יד חופשית באוקראינה. טורקיה תחזיר את הפליטים הסורים שמטרידים אותה כבר למעלה מעשור. כולם מרוויחים.

אבל מה עם איראן? מדוע איראן נטשה את אסד? איראן לא שלחה אלפי חיילי משמרות המהפכה כדי להציל את בעל בריתה הוותיק, וגם לא את המיליציות העיראקיות. באשר לבעלת בריתה של אסד, חיזבאללה, הארגון לא עמד בפרץ אל מול עשרות אלפי לוחמים אסלאמיסטיים מורדים. חיזבאללה, שהיחלשה, נפצעה ואף הושפלה במלחמה עם ישראל, אינה מה שהייתה ב-2015. יתרה מזאת, ניתן להניח כי כישלונה של חיזבאללה במלחמת "חרבות הברזל" עודד את הפלגים האסלאמיסטיים לנצל את ההזדמנות. לאחר שהבינו את חולשתה של איראן ותבוסתה של חיזבאללה, פלשו הפלגים האסלאמיסטיים, בתמיכת טורקיה, מעיר לעיר תוך שבוע והפילו את משטרו של בשאר אל-אסד. השאלה המרכזית כעת היא האם מדובר במהלך טוב עבור ישראל.

למעשה, לפני עלייתו של בשאר לשלטון לפני 24 שנים, סוריה הייתה מדינה יציבה תחת שלטון אביו, חאפז אל-אסד. עוד לפני שפלשו הפלגים האסלאמיסטיים, המדינה הייתה במשבר כלכלי חסר תקדים בתולדות סוריה, לצד מתחים ומהומות כמעט בכל האזורים: בדרום בקרב העדה הדרוזית, בצפון באזורים שנכבשו על ידי טורקיה, ואף בקרב הכוחות הכורדיים. רק עיר הבירה דמשק נותרה יציבה הודות לשליטה ביטחונית הדוקה והגנה מפני תקיפות.

תחת שלטונו של בשאר אל-אסד, הפכה סוריה לפרובינציה איראנית. איראן פיתחה טילים, פתחה מעבדות וייצרה נשק. היא העבירה כמויות גדולות של אמצעי לחימה ותחמושת ישירות לחיזבאללה דרך סוריה. חיל האוויר הישראלי ביצע בשנים האחרונות מעל ל-500 תקיפות אוויריות, כמעט כולן נגד מתקנים של חיזבאללה ומשמרות המהפכה. הצבא הסורי כמעט ולא הותקף. העימות בין ישראל לאיראן התרחש בעיקר על אדמת סוריה. בשאר יצר מסדרון שיעי מטהרן דרך בגדד לדמשק ולבנון. מיליציות עיראקיות ושיעיות התבססו בדמשק, שינו את פניה והפכו אותה לעיר איראנית. חיזבאללה שגשגה תחת שלטונו של בשאר, קיבלה נשק וציוד ישירות מטהרן. מפקדותיה היו בסוריה, בעיקר באל-קוסייר, עיר אסטרטגית הממוקמת כ-30 קילומטרים דרומית להומס. אך כל זה כעת הוא נחלת העבר.

אחרי בשאר, ניתוח תפקידו של איראן והברית עם בשאר אל-אסד מראה כי הוא זה שהביא את איראן לסוריה - התפתחות שפגעה בישראל. השאלה המרכזית היא האם הפלגים האסלאמיסטיים יהיו טובים יותר עבור ישראל. הדעות חלוקות. באופן אובייקטיבי, לאחר נפילת משטרו של אסד, אין סבירות ריאלית שמישהו בסוריה ישתף פעולה עם איראן. אלפי אנשי מיליציות עיראקיות ולוחמי משמרות המהפכה כבר עזבו את סוריה או יעשו זאת בקרוב. מי שיהיה נשיא סוריה הבא, ככל הנראה לא ישתף פעולה עם איראן. הברית בין אסד לאיראן הביאה חורבן על סוריה - עובדה שיכולה להיות חיובית עבור ישראל. חיל האוויר הישראלי לא יצטרך עוד לתקוף מחסני נשק או משלוחים מאיראן ועיראק.

עם זאת, אסד נמנע מלתקוף את ישראל באופן ישיר בעבר. תחת שלטונו ושלטון אביו, רמת הגולן נותרה שקטה. סוריה לא פעלה באופן אקטיבי כדי להשיב לעצמה את רמת הגולן, מה שאפשר לישראל את הזמן וההזדמנות להשקיע ולפתח את האזור.

עידן חדש. הפלגים האסלאמיסטיים נראים כרגע מתונים יותר כלפי המערב. אין זוועות, אין טבח של מיעוטים ואין הפרות זכויות אדם כפי שתועדו בעבר. אפילו כומר נוצרי מונה למושל חאלב. עם זאת, שאלות רבות נותרות פתוחות: האם הפלגים האסלאמיסטיים יתמכו בסוגיה הפלסטינית וארגונים כמו חמאס? האם ידרוש את החזרת רמת הגולן? או שמא יצליחו להיכנס לתהליך נורמליזציה עם ישראל ללא תנאים מוקדמים? ומה לגבי גורמים קיצוניים שעשויים לדרוש "לשחרר" את מסגד אל-אקצא מהשליטה הישראלית? נותר לראות כיצד יתפתחו הדברים. התשובות לשאלות אלו יתבהרו בחודשים הקרובים.

כל הזכיות שמורות לאתר israeltoday